NGUYÊN NHÂN GÂY QUÁ NHIỆT ĐỘNG CƠ Ô TÔ

Hiện tượng động cơ quá nhiệt xảy ra khi lượng nhiệt sinh ra trong quá trình vận hành vượt quá khả năng tản nhiệt của toàn bộ hệ thống làm mát. Đây là tình trạng nguy hiểm, có thể gây hư hỏng nghiêm trọng cho động cơ nếu không được xử lý kịp thời. Dưới đây là các nguyên nhân chính gây nên hiện tượng quá nhiệt:

1. Can thiệp sai kỹ thuật vào động cơ

• Thay đổi thông số kỹ thuật động cơ không đúng chuẩn (tăng công suất, can thiệp ECU, thay bugi sai chuẩn…).
• Sai lệch góc đánh lửa hoặc tỷ lệ hòa khí (xăng – không khí hoặc dầu – không khí) dẫn đến đốt cháy không tối ưu, sinh nhiều nhiệt dư.
• Với động cơ diesel: thời điểm phun nhiên liệu bị sai lệch, vòi phun tắc nghẽn, áp suất phun không chính xác…
• Bugi/kim phun hư hỏng, bơm nhiên liệu trục trặc, cảm biến động cơ sai lệch hoặc dây nối chập chờn, làm nhiên liệu cháy không hết.
• Nguồn điện trong xe không ổn định: điện áp quá cao hoặc quá thấp cũng có thể khiến hệ thống đánh lửa hoạt động kém hiệu quả và sinh nhiệt nhiều hơn.

2. Do điều kiện vận hành khắc nghiệt

• Lái xe liên tục trong thời gian dài, chở quá tải.
• Di chuyển ở điều kiện nhiệt độ cao (trời nắng gắt, mặt đường nóng), leo dốc liên tục, đường xấu, nhiều bụi, tắc đường kéo dài…
• Tăng tốc và phanh liên tục hoặc chạy tốc độ tối đa trong thời gian dài khiến động cơ không có thời gian “hạ nhiệt”.

3. Hệ thống làm mát hoạt động không hiệu quả

Hư hỏng thiết bị:

• Quạt làm mát không hoạt động (quạt điện bị cháy, mô-tơ kẹt).
• Bơm nước làm mát trục trặc (hỏng cánh bơm, dây curoa lỏng hoặc đứt).
• Van hằng nhiệt (thermostat) bị kẹt đóng – không mở ra để giải nhiệt.
• Két nước thủng, rò rỉ, hoặc bị đóng cặn.
• Đường ống nước làm mát bị nghẽn do cặn, gỉ sét hoặc rác.

Chất lượng nước làm mát:

• Thiếu nước làm mát hoặc nước làm mát quá bẩn, quá hạn sử dụng.
• Dùng sai loại nước làm mát (ví dụ dùng nước máy, nước suối nhiều khoáng gây đóng cặn).
• Dùng nước làm mát có thành phần ăn mòn kim loại (gây hỏng két nước, ống dẫn).

Bảo dưỡng kém:

• Không vệ sinh định kỳ các giàn tản nhiệt, két nước, khiến bụi bẩn, bùn đất bám dày, làm giảm hiệu quả truyền nhiệt.
• Không bảo trì hệ thống làm mát dẫn đến tích tụ khí, cặn bẩn, oxy hóa bên trong ống dẫn.

4. Hệ thống bôi trơn không hiệu quả

Dầu bôi trơn chịu trách nhiệm đến 40% nhiệm vụ làm mát trong động cơ, nên các vấn đề sau sẽ gây tăng nhiệt nghiêm trọng:

Sử dụng sai dầu:

• Dùng dầu có độ nhớt không phù hợp với tiêu chuẩn nhà sản xuất (quá đặc hoặc quá loãng).
• Dùng sai loại dầu (dầu tái chế, dầu kém chất lượng, không rõ nguồn gốc).
• Dùng dầu không có đủ phụ gia làm mát, phụ gia chống mài mòn, tạo cặn.

Bảo dưỡng dầu kém:

• Đổ thiếu hoặc quá đầy dầu động cơ, hộp số.
• Không thay dầu đúng chu kỳ, để dầu cũ, bị oxi hóa, mất tính năng bôi trơn và làm mát.
• Không kiểm tra định kỳ mức dầu (do rò rỉ hoặc bay hơi mất dần).

Dầu hộp số:

• Sử dụng sai loại dầu hộp số (ví dụ dùng dầu ATF cho hộp số sàn).
• Thiếu dầu hộp số hoặc không thay dầu đúng định kỳ.
• Sử dụng dầu quá đặc cho hộp số làm tăng ma sát, sinh nhiệt.

5. Hệ thống xả có vấn đề

Hệ thống xả nếu không hoạt động đúng cách cũng có thể làm nhiệt tích tụ trong động cơ:

• Ống xả hoặc bầu lọc khí thải (catalytic converter) bị nghẹt.
• Cảm biến oxy hoặc cảm biến khí thải hư hỏng, điều khiển sai lượng nhiên liệu, dẫn đến cháy không hoàn toàn.
• Van EGR (tuần hoàn khí xả) bị kẹt, làm giảm khả năng tản nhiệt qua khí xả.

6. Vật liệu và linh kiện bị thoái hóa theo thời gian

• Gioăng quy-lát bị cháy hoặc hở khiến nước làm mát tràn vào buồng đốt, giảm áp suất, mất mát nhiệt năng đúng chỗ.
• Vật liệu ron, ống cao su, van, phớt… bị lão hóa, làm rò rỉ dầu/nước.
• Các cảm biến nhiệt độ, áp suất, lưu lượng bị sai số – khiến ECU không điều chỉnh đúng mức làm mát.

Tổng kết:

Động cơ quá nhiệt là kết quả của nhiều nguyên nhân tổng hợp, không chỉ đến từ hệ thống làm mát mà còn liên quan đến dầu bôi trơn, điều kiện vận hành, hệ thống nhiên liệu, hệ thống điện, xả và cả con người.

Để phòng tránh:

• Luôn bảo dưỡng định kỳ theo khuyến cáo của nhà sản xuất.
• Kiểm tra mức dầu, nước làm mát thường xuyên.
• Tránh tự ý can thiệp, độ chế động cơ nếu không nắm vững kỹ thuật.
• Sử dụng đúng loại dầu nhờn, nước làm mát, thay thế đúng hạn.
• Khi xe có dấu hiệu nóng bất thường, nên dừng xe kiểm tra, không cố vận hành để tránh hỏng nặng hơn.